OCHRONA PRZYRODY

Podstawowym celem inwentaryzacji i waloryzacji jest opis oraz ocena walorów przyrodniczych danego obszaru. Podstawą jej wykonania są szczegółowe rzetelne badania terenowe oraz koncepcyjne prace kameralne prowadzone przez zespół ekspertów różnych dziedzin przyrodniczych.

Dokumentacja inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej zawiera m.in.: informacje ogólne na temat danego obszaru, np. gminy – budowa geologiczna, rzeźba terenu, hydrografia, hydrogeologia, typy gleb, itp., szczegółową inwentaryzację botaniczną i fitosocjologiczną (gatunki roślin, zbiorowiska roślinne), szczegółową inwentaryzację faunistyczną (ssaki, ptaki, płazy, gady, ryby, bezkręgowce), rodzaje siedlisk przyrodniczych, analizę i ocenę ekosystemów i obszarów cennych przyrodniczo, propozycję wyznaczenia obszarów chronionych, a także wskazania do kształtowania przestrzeni z uwzględnieniem elementów cennych przyrodniczo.

Właściwie wykonana inwentaryzacja i waloryzacja dostarcza szczegółowej i aktualnej informacji o zasobach przyrodniczych danego obszaru. Posiadanie takiego dokumentu, np. przez gminę zwiększa jej siłę negocjacyjną przy opiniowaniu projektów ponadlokalnych realizowanych na jej obszarze. Dokument stanowi podstawę do ubiegania się o fundusze unijne, będąc jednocześnie narzędziem do długofalowego zarządzania gminą. Posiadanie rzetelnej informacji przyrodniczej pozwala unikać konfliktów społecznych i optymalnie realizować inwestycje samorządowe.

 

Zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92 poz. 880 z późn. zm..) plan ochrony sporządza się dla następujących form obszarowej ochrony przyrody: park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszar Natura 2000.

Plan ochrony ustanawia się w terminie 5 lat od dnia utworzenia parku narodowego, uznania za rezerwat przyrody albo utworzenia parku krajobrazowego. Organami odpowiedzialnymi za sporządzenie planów są: dyrektorzy parków narodowych lub krajobrazowych na obszarach, które im podlegają oraz regionalny dyrektor ochrony środowiska i zarządzający obszarem w przypadku rezerwatów przyrody i obszarów Natura 2000.

W trakcie sporządzania projektu planu zapewniony jest udział społeczeństwa, a sam plan jest opiniowany przez właściwe miejscowo rady gmin. Plan ochrony parku narodowego i obszaru Natura 2000 jest ustanawiany w drodze rozporządzenia ministra środowiska, plan ochrony parku krajobrazowego zatwierdza sejmik województwa odpowiednią uchwałą, natomiast podstawą prawną planu ochrony rezerwatu przyrody jest zarządzenie regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Plany ochrony sporządza się na okres 20 lat. Ich głównym celem jest ocena stanu zasobów przyrodniczych i przedmiotów ochrony, opracowanie koncepcji ich ochrony oraz wskazanie zadań ochronnych z podaniem ich rodzaju, zakresu i lokalizacji.

Zapisy wynikające z planu ochrony muszą być przetransponowane do innych dokumentów planistycznych będących prawem miejscowym, np. studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego czy planów zagospodarowania przestrzennego województw. Istnieje też swoista nadrzędność planu ochrony obszaru Natura 2000 nad planami ochrony pozostałych obszarów a także w stosunku do planów urządzenia lasu w granicach obszaru Natura 2000. Przy sporządzaniu tych dokumentów należy uwzględniać zakres wymagany przy sporządzaniu planu ochrony obszaru Natura 2000.

Szczegółowy tryb i zakres sporządzania planów ochrony w odniesieniu do obszarów Natura 2000 reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. (Dz. U. 2010 nr 64 poz. 401 z późn. zm.). W przypadku planów ochrony parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego podstawą prawną w tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. (Dz. U. 2005 nr 94 poz. 794).

Plany zadań ochronnych (PZO) sporządzane są na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 kwietnia 2014 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2013 poz. 627). Pierwszy projekt PZO sporządza się w terminie 6 lat od dnia zatwierdzenia obszaru przez Komisję Europejską jako obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty lub od dnia wyznaczenia obszaru specjalnej ochrony ptaków.

Plan zadań ochronnych jest narzędziem skutecznej ochrony obszaru Natura 2000 i instrumentem planistycznym, pozwalającym organowi sprawującemu nadzór nad obszarem właściwie zaplanować i realizować jego ochronę.

W przeciwieństwie do planu ochrony, który wymaga, głębszych, bardziej czasochłonnych i przez to droższych badań, plan zadań ochronnych jest projektem jedynie najpilniejszych działań na rzecz ochrony obszaru.

Plany zadań ochronnych sporządzane są na okres 10 lat i zatwierdzane na podstawie zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Sporządza się je na podstawie istniejącej wiedzy na temat danego obszaru, uzupełnionej o podstawowe prace terenowe.

Przy sporządzaniu planów tworzy się tzw. zespoły lokalnej współpracy. Są to gremia złożone z koordynatora planu, ekspertów – wykonawców dokumentacji i badań oraz przedstawicieli organów administracji i grup społecznych zainteresowanych ochroną przyrody i uwarunkowaniami gospodarowania na obszarach Natura 2000. Zespoły te na kolejnych spotkaniach konsultacyjnych wspólnie tworzą ostateczną wersję planu.

Dokumentacja PZO zawiera, m.in.: informacje o obszarze i przedmiotach ochrony, stan ochrony siedlisk i gatunków, analizę zagrożeń i cele działań ochronnych, konkretne działania ochronne, wskazania do innych dokumentów planistycznych oraz system monitorowania. Opracowanie takie stanowi ponadto bardzo ważne i przydatne źródło aktualnych informacji o danym obszarze Natura 2000.

 

W czasie prac planistycznych dotyczących ochrony lub zagospodarowania jakiegoś obszaru pojawia się konieczność wykonania ekspertyzy przyrodniczej. Służy ona najczęściej pogłębieniu wiedzy na temat danego obszaru lub wypracowania sposobu jego ochrony oraz właściwego zagospodarowania.

Ekspertyzy wykonywane są przez naukowców mających w danym temacie doświadczenie poparte publikacjami naukowymi oraz osoby prowadzące badanie i obserwacje na danym obszarze lub w zakresie pozwalającym znaleźć właściwe rozwiązanie postawionego problemu.

Przykładami ekspertyz przyrodniczych mogą być pogłębione badania terenowe potwierdzające występowanie i zasięg danego zbiorowiska roślinnego lub populacji gatunków chronionych, badania przyczyn wymierania gatunków zagrożonych na danym obszarze lub określenie szczegółowych sposobów ochrony czynnej lub odtworzenia siedlisk na powierzchniach poklęskowych.

 

ROLNICTWO

Ze względu na niewykorzystanie wszystkich środków z Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 2007-2013 oraz brak uchwalonego PROW na kolejne lata rolnicy nadal mogą przystępować do tzw. programów rolnośrodowiskowych na starych, choć nieco zmienionych zasadach. W obrębie programów istnieją pakiety dopłat do użytkowania gruntu, mającego na celu ochronę środowiska przyrodniczego na obszarach wiejskich. W obrębie pakietów istnieją warianty działań dotyczące ochrony siedlisk przyrodniczych i ptaków występujący w krajobrazie rolniczym.

Rolnik, wykonując na swojej działce działania służące ochronie tych elementów środowiska może liczyć wsparcie w wysokości 550-1380 zł/ha przez kolejne 5 lat. Warunkiem przystąpienia do programu rolnośrodowiskowego jest wykonanie na zlecenie rolnika planu działalności rolnośrodowiskowej oraz sporządzenie dokumentacji przyrodniczej określającej rodzaje siedlisk przyrodniczych i gatunków ptaków, kwalifikujących daną działkę rolną do płatności rolnośrodowiskowej. Dokumentację przyrodniczą wykonuje uprawniony ekspert. Koszty transakcyjne poniesione przez rolnika na jej sporządzenie są zwracana wraz z otrzymaniem pierwszej płatności.

OCHRONA ŚRODOWISKA

Program ochrony środowiska opracowuje się dla gmin, powiatów i województw. Zgodnie z art. 14 i 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr. 62, poz. 627 z późn. zm.). Organy wykonawcze tych jednostek sporządzają takie programy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Projekty programów są opiniowane przez organy wykonawcze wyższego szczebla, a także zapewniony jest udział społeczeństwa przy ich sporządzaniu. Podstawowymi elementami właściwie przygotowanego programu powinny być: ocena stanu środowiska, analiza infrastruktury związanej z ochroną środowiska połączona z identyfikacją zagrożeń ekologicznych, analiza SWOT, zaprojektowanie wewnętrznie spójnej polityki długookresowej z celami i kierunkami ochrony środowiska, przygotowanie planu operacyjnego wraz ze wskazaniem sposobów finasowania poszczególnych zadań oraz określenie sposobu zarządzania programem i kontroli jego realizacji. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.

 

Ministerstwo Gospodarki co roku, organizując konkursy dla jednostek samorządu terytorialnego wspiera finansowo realizację zadań związanych z „Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”. Jedną z form wsparcia jest dofinansowanie programów usuwania wyrobów zawierających azbest.

Programy tworzy się w oparciu o szczegółową terenową inwentaryzacji azbestu na obszarze gminy, której wynikiem jest baza danych o lokalizacji istniejących budynków zawierających azbest. Na tej podstawie tworzy się plan usuwania azbestu zawierający szczegółowy harmonogram i szacunek kosztów. Ponadto informacje zawarte w programie służą do zasilania tzw. bazy azbestowej prowadzonej przez Ministerstwo Gospodarki, stanowiącej jedno z narzędzi monitorowania realizacji zadań wynikających z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu.

Właściwie i rzetelnie przygotowany program usuwania wyrobów azbestowych jest podstawą do pozyskania środków na usunięcie azbestu z terenu gminy.

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jest wynikiem jednego z etapów procesu przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko. Ocena taka dotyczy przedsięwzięć mogących znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Listę takich przedsięwzięć zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. (Dz. U. Nr 213, poz. 1397). Sam raport sporządza się natomiast zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). Najczęściej raport jest podstawą do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji takiego przedsięwzięcia. Opinię o konieczności sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko oraz o jego zakresie i stopniu szczegółowości wydaje Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska oraz organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Jeśli organ ochrony środowiska stwierdzi konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 to po przeprowadzeniu wskazanych badań i ocen wykonuje się również raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na te obszary. W raporcie w szczególności zwraca się uwagę na wpływ realizacji inwestycji na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz na jego integralność oraz spójność całej sieci obszarów.

 

Na przedsiębiorcy, który jest podmiotem korzystającym ze środowiska ciąży cały szereg obowiązków wynikających głównie z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z późn. zm.), ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21) oraz ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145)

W celu rozpoczęcia bądź kontynuowania działalności należy złożyć wnioski lub zgłoszenia do odpowiednich organów. Zgłoszenia mogą dotyczyć np. instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia. W większości przypadków należy złożyć u starosty lub marszałka wnioski o pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wniosek o pozwolenie na wytwarzanie odpadów oraz wnioski o pozwolenie wodnoprawne na wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi oraz na pobór wody. Do wniosków z zakresu prawa wodnego niezbędne jest sporządzenie operatu wodnoprawnego oraz niekiedy dokumentacji hydrogeologicznej lub instrukcji gospodarowania wodą.

W trakcie prowadzenia działalności należy prowadzić ewidencję korzystania ze środowiska, a na jej podstawie składać okresowe sprawozdania odpowiednim organom. Ponadto korzystający ze środowiska jest zobowiązany do samodzielnego naliczania opłat za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, za wprowadzanie ścieków do wód i ziemi, za pobór wody oraz za składowanie odpadów.

Za nieprzestrzeganie terminów składania sprawozdań i wnoszenia opłat grożą kary finansowe.

URBANISTYKA

Opracowanie ekofizjograficzne to dokumentacja sporządzana na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Podstawowym celem opracowania jest rozpoznanie i ocena warunków fizjograficznych. Dzięki temu możemy określić przyrodnicze uwarunkowania dla funkcji, struktury i intensywności zagospodarowania, oraz eliminować lub ograniczać zagrożenia, a także zapewnić trwałości podstawowych procesów przyrodniczych na analizowanym obszarze. Sposób przygotowania dokumentu oraz jego zakres merytoryczny określa rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz. U. Nr 155, poz.1298). Rozróżnia się opracowanie ekofizjograficzne podstawowe, sporządzane przed podjęciem prac nad ww. dokumentami planistycznymi oraz opracowanie ekofizjograficzne problemowe, sporządzane przed lub w trakcie prac projektowych. Opracowania problemowe wykonywane są w przypadku konieczności bardziej szczegółowego rozpoznania cech wybranych elementów przyrodniczych lub określenia wielkości i zasięgów konkretnych zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi.

 

Prognoza oddziaływania na środowisko jest dokumentem powstającym w trakcie procesu strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Ocenie takiej podlegają projekty polityk, strategii, planów i programów, a w szczególności studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz gminne i wojewódzkie plany zagospodarowania przestrzennego. Opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko wynika z przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, poz. 1227 z późn. zm.). Zakres i stopień szczegółowości prognozy uzgadnia się z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska oraz z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym. W przypadku planów gminnych, celem prognozy jest ocena potencjalnych skutków środowiskowych realizacji ustaleń zawartych w projekcie planu miejscowego. Innym zadaniem prognozy jest ocena potencjalnych skutków środowiskowych w przypadku nie przyjęcia planu miejscowego, a także przedstawienie ewentualnych rozwiązań alternatywnych, które pozwolą na zmniejszenie bądź wyeliminowanie negatywnych skutków wynikających z zapisów planu.